charlotte perkins gilman ne demek?

Charlotte Perkins Gilman

Charlotte Perkins Gilman (3 Temmuz 1860 – 17 Ağustos 1935), Amerikalı feminist yazar, sosyolog, romancı, öykü yazarı, şair ve sosyal reformcuydu. Ütopik feminizm ve kadın hareketinin önde gelen düşünürlerindendir. En çok bilinen eserleri arasında "Sarı Duvar Kağıdı" adlı kısa öyküsü ve "Kadın ve Ekonomi" adlı feminist manifestosu yer alır.

Hayatı

Erken Dönem

Charlotte Perkins Gilman, 3 Temmuz 1860'ta Hartford, Connecticut'ta doğdu. Babası Frederic Beecher Perkins, tanınmış bir yazar ve kütüphaneciydi. Annesi Mary Fitch Westcott Perkins ise eğitimli ve bağımsız bir kadındı. Ancak babası, Gilman doğduktan kısa bir süre sonra aileyi terk etti ve bu durum Gilman'ın çocukluğu boyunca yoksulluk ve istikrarsızlıkla mücadele etmesine neden oldu.

Eğitim ve Evlilik

Gilman, düzensiz bir eğitim aldı ancak kendi kendine okuyarak ve öğrenerek kendini geliştirdi. 1884'te sanatçı Walter Stetson ile evlendi. Bu evlilik, Gilman için hem mutluluk hem de sıkıntı kaynağı oldu. Evlilik, Gilman'ın bağımsızlık ve entelektüel gelişim arzusuyla çatıştı. 1885'te Katherine Beecher Stetson adında bir kızları oldu.

"Sarı Duvar Kağıdı" ve Sinir Krizi

Evliliğin ve anneliğin getirdiği baskı, Gilman'ın sağlığını olumsuz etkiledi. Doğum sonrası depresyon geçirdi ve dönemin ünlü nöroloğu Dr. S. Weir Mitchell tarafından "dinlenme tedavisi"ne alındı. Bu tedavi, Gilman'ın entelektüel faaliyetlerden uzak durmasını, ev işleriyle uğraşmasını ve kocasının otoritesine boyun eğmesini içeriyordu. Gilman, bu tedavinin kendisine iyi gelmediğini ve durumunu daha da kötüleştirdiğini hissetti. Bu deneyimlerinden yola çıkarak 1892'de "Sarı Duvar Kağıdı" adlı kısa öyküsünü yazdı. Öykü, evliliğin ve toplumun kadınlar üzerindeki baskıcı etkilerini eleştirel bir şekilde ele alıyordu.

Boşanma ve İkinci Evlilik

Gilman, 1894'te Walter Stetson'dan boşandı. Boşanma, o dönemde oldukça tartışmalı bir durumdu ve Gilman, toplumun eleştirilerine maruz kaldı. 1900'de kuzeni George Houghton Gilman ile evlendi. Bu evlilik, Gilman için daha mutlu ve destekleyici bir ilişki oldu. George Houghton Gilman'ın 1934'te ölümüne kadar evli kaldılar.

Ölümü

1932'de Gilman'a iyileşmesi mümkün olmayan meme kanseri teşhisi kondu. Gilman, ötenaziye inanan bir kişiydi ve kanserin ilerlemesiyle birlikte 17 Ağustos 1935'te kloroform alarak intihar etti. Ölümünden önce yazdığı veda notunda, bu eyleminin "doğru ve makul" olduğunu belirtmişti.

Eserleri

Charlotte Perkins Gilman, çok sayıda eser yazmıştır. Eserleri, feminist düşünce, sosyal reform ve kadınların toplumsal rolleri üzerine odaklanmıştır. En önemli eserlerinden bazıları şunlardır:

• Sarı Duvar Kağıdı (The Yellow Wallpaper) (1892): Bir kadının akıl sağlığı üzerindeki baskıcı toplumsal beklentilerin etkilerini anlatan kısa öykü.
• Kadın ve Ekonomi (Women and Economics) (1898): Kadınların ekonomik bağımsızlığının önemini vurgulayan feminist bir manifesto.
• İnsan Dünyamız (Concerning Children) (1900): Çocuk yetiştirme ve eğitim üzerine bir inceleme.
• Ülkesi (The Home) (1903): Ev ve aile kurumunu eleştirel bir şekilde inceleyen bir eser.
• Hareket Halinde (Moving the Mountain) (1911): Ütopik bir roman.
• Her Ülkesi (Herland) (1915): Feminist bir ütopya romanı. Sadece kadınların yaşadığı bir toplumu anlatır.
• Benlik Dünyam (His Religion and Hers) (1923): Din ve cinsiyet rolleri üzerine bir inceleme.
• Yaşayan Charlotte Perkins Gilman: Bir Otobiyografi (The Living of Charlotte Perkins Gilman: An Autobiography) (1935): Gilman'ın hayatını ve düşüncelerini anlatan otobiyografisi.

Düşünceleri

Gilman, feminist düşüncenin önde gelen temsilcilerinden biriydi. Düşünceleri şu temel noktalara odaklanıyordu:

• Kadınların Ekonomik Bağımsızlığı: Gilman, kadınların ekonomik olarak erkeklere bağımlı olmasının, onların toplumsal konumunu zayıflattığına inanıyordu. Kadınların kendi gelirlerini elde etmeleri, bağımsızlıklarını kazanmaları ve topluma aktif olarak katılmaları gerektiğini savunuyordu.
• Toplumsal Cinsiyet Rolleri: Gilman, toplumsal cinsiyet rollerinin yapay ve sınırlayıcı olduğunu düşünüyordu. Kadınların ev işleriyle sınırlı kalması ve erkeklerin kamusal alanda aktif olması gibi geleneksel rolleri eleştiriyordu. Kadınların potansiyellerini gerçekleştirebilmeleri için bu rollerin aşılması gerektiğini savunuyordu.
• Eğitim: Gilman, eğitimin kadınların özgürleşmesinde önemli bir rol oynadığına inanıyordu. Kadınların eşit eğitim fırsatlarına sahip olması, onların bilgi ve becerilerini geliştirmelerine ve topluma daha fazla katkıda bulunmalarına yardımcı olacağını düşünüyordu.
• Ütopik Feminizm: Gilman, feminist bir ütopya hayal ediyordu. Bu ütopyada, kadınlar ve erkekler eşit haklara sahip olacak, toplumsal cinsiyet rolleri ortadan kalkacak ve herkes potansiyelini gerçekleştirebilecekti. "Herland" adlı romanı, bu ütopyanın bir örneğidir.
• Irkçılık Eleştirisi: Gilman, ırkçılığı da eleştirmiştir. Ancak, döneminin yaygın görüşlerinden etkilenerek bazı eserlerinde ırkçı stereotiplere yer verdiği de görülmektedir. Bu durum, günümüzde eleştirilen bir yönüdür.

Mirası

Charlotte Perkins Gilman, feminist düşünce ve kadın hareketine önemli katkılarda bulunmuş bir yazardır. Eserleri, günümüzde de okunmaya ve tartışılmaya devam etmektedir. "Sarı Duvar Kağıdı" adlı öyküsü, kadınların akıl sağlığı üzerindeki toplumsal baskıların etkilerini çarpıcı bir şekilde ortaya koymasıyla bilinir. "Kadın ve Ekonomi" adlı eseri ise, kadınların ekonomik bağımsızlığının önemini vurgulayarak feminist düşüncenin temel taşlarından biri haline gelmiştir. Gilman'ın düşünceleri, günümüzdeki feminist hareketlere ilham vermeye devam etmektedir.